Reumatische voetklachten: wat kunnen wij doen?

Wat is reuma?

Reuma is een verzamelnaam voor verschillende aandoeningen die chronische pijn en ontsteking veroorzaken, met name in de gewrichten, spieren en bindweefsels. Het wordt vaak geassocieerd met auto-immuunziekten, waarbij het immuunsysteem per ongeluk gezond weefsel aanvalt. Veelvoorkomende vormen van reumatische aandoeningen zijn:

• Reumatoïde artritis (RA): Een auto-immuunziekte die pijn, stijfheid en zwelling in de gewrichten veroorzaakt.
• Artrose: Een degeneratieve gewrichtsaandoening waarbij het beschermende kraakbeen in de gewrichten in de loop van de tijd slijt.
• Fibromyalgie: Veroorzaakt wijdverspreide spierpijn en gevoeligheid, vaak gepaard met vermoeidheid en slaapproblemen.
• Jicht: Een vorm van artritis veroorzaakt door ophoping van urinezuurkristallen in de gewrichten, wat leidt tot plotselinge, hevige pijn.

Symptomen van reumatische ziekten kunnen bestaan uit gewrichtspijn, stijfheid (vooral ’s ochtends), zwelling, vermoeidheid en verminderde mobiliteit. Behandeling richt zich vaak op pijnbestrijding, fysiotherapie en, in sommige gevallen, medicijnen om ontsteking en de immuunrespons te verminderen.

Wie krijgt reuma?

In België lijden naar schatting ongeveer 1,5 miljoen mensen aan een vorm van reuma. Vooral artrose is een veelvoorkomende vorm van reuma, met name bij mensen ouder dan 50 jaar, terwijl auto-immuunvormen zoals reumatoïde artritis op jongere leeftijd kunnen voorkomen.

Reuma komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, en de aandoening heeft een aanzienlijke impact op de kwaliteit van leven van patiënten. De Belgische Vereniging voor Reumatologie en andere gezondheidsorganisaties zetten zich in voor bewustwording, onderzoek en ondersteuning van mensen die met reumatische aandoeningen leven.

Reuma in de voeten?

Reuma kan zeker voetklachten veroorzaken. Veel reumatische aandoeningen, zoals reumatoïde artritis en artrose, kunnen leiden tot pijn, stijfheid en zwelling in de voetgewrichten. Bij reumatoïde artritis valt het immuunsysteem bijvoorbeeld de gewrichten aan, wat vaak begint in de kleinere gewrichten van de voeten en handen. Dit kan leiden tot:

• Pijn en ontsteking: Vooral in de gewrichten van de tenen, enkel, en middenvoet.
• Misvorming en standafwijkingen: Door langdurige ontsteking kunnen de voeten krom trekken of vervormen, zoals hamer- of klauwtenen.
• Verminderde mobiliteit: Stijfheid en pijn maken lopen moeilijk, en de stabiliteit van de voet kan verminderen.
• Afwijkende drukpunten en eeltvorming: Door de veranderde stand van de voet ontstaan er nieuwe drukpunten, wat kan leiden tot pijnlijke plekken en eeltvorming.

Wat zijn de symptomen?

Reuma verloopt bij iedereen anders. Toch zijn er verschijnselen aan voeten en enkels die bij veel reumapatiënten voorkomen:

• Pijn bij staan en lopen. Schoenen passen niet meer. In een later stadium kunnen blijvende vervormingen aan de voet optreden.
• Daarnaast kunnen ‘reumaknobbels’ ontstaan. Door vergroeiingen kunnen de middenvoetsbeentjes zich meer naar beneden verplaatsen. Hierdoor kan men een soort knobbels onder de voetzool voelen. De druk wordt daar dan te hoog. Dit kan pijn, wondjes en eeltplekken veroorzaken. Men heeft het gevoel op kiezelstenen te lopen.
• De tenen groeien scheef, of gaan zelfs over elkaar heen staan. Zo ontstaan bijvoorbeeld hamertenen, klauwtenen, likdoorns en eeltplekken.
• Als de voorvoet door een reumatische aandoening breder van vorm wordt, kunnen drukplekken ontstaan aan de binnen- en buitenzijde van de voet. Dit komt doordat de voet niet meer goed in de schoen past. Als reactie op de druk van de schoen kan er extra bot groeien.
• Er kan oedeem (vochtophoping) optreden in de voorvoet, hele voet of enkel. De gewrichten zijn dan gezwollen.
• De enkel kan ontstoken raken en de achillespees of enkelbanden kunnen geïrriteerd raken. Dit alles geeft een karakteristiek beeld dat ‘de reumatische voet’ wordt genoemd. Daarbij kunnen nog extra problemen aan de voeten optreden ten gevolge van de aandoening of het medicijngebruik. Denk bijvoorbeeld aan een dunner wordende huid of wondjes die sneller gaan ontsteken als gevolg van medicatie.

Wat kunnen wij doen?

• De reumatische voet is gevoelig voor ontstekingen, het is daarom raadzaam om regelmatig de voeten te laten verzorgen door een erkend podoloog.
• Op maat gemaakte steunzolen kunnen helpen om drukplekken drukvrij te leggen.
• Een teenorthese is vaak een prima hulpmiddel om drukplekken op de tenen te voorkomen of te verminderen.
• Semi-orthopedische schoenen bieden vaak soelaas. Ze worden zo geproduceerd dat er nadien door de schoentechnicus voorzieningen in kunnen worden aangebracht: zo is er onder meer extra ruimte ter hoogte van de tenen en hieldiepte.  Ze hebben vaak een stijve afrolzool en naadloze binnenafwerking voor beter stapcomfort. De pasvorm is zo ontworpen dat dat de schoen individueel kan aangepast worden aan de voet van de klant.
• Een volledig op maat gemaakte orthopedische schoen kan aangewezen zijn bij ernstige problematieken.