Wat is artrose in de voet?

Artrose is een aandoening  van het kraakbeen en wordt ook wel arthrosis deformans genoemd. Voeten bevatten meerdere botten. Op de plaatsen waar de uiteinden van deze botten bij elkaar komen, de gewrichten, zit kraakbeen. Dit kraakbeen zorgt ervoor dat de gewrichten in de voet, zoals het enkelgewricht, soepel kunnen bewegen. Artrose is een degeneratieve aandoening van de gewrichten, waarbij de kwaliteit van het kraakbeen steeds verder achteruit gaat. Uiteindelijk kan het kraakbeen zelfs helemaal verdwijnen en kan er verstijving en verbreding van de gewrichten optreden. Artrose kan in alle gewrichten van het lichaam optreden. In de voet komt artrose het meest voor in het gewricht van de grote teen en in het enkelgewricht.

Wat zijn de oorzaken van artrose in de voet?

Artrose komt voornamelijk voor bij ouderen, doordat de kwaliteit van het kraakbeen vermindert naarmate men ouder wordt. Er is bij ouderen sprake van slijtage van het kraakbeen. De ontwikkeling van artrose wordt daarnaast ook bepaald door de mate van belasting van de gewrichten.  Artrose kan bij jongeren bijvoorbeeld ontstaan na een ongeval. Wanneer er ooit een operatie aan de voet of enkel is verricht naar aanleiding van een ongeval kan dit het risico op latere artrose vergroten. Tevens kan artrose (arthrosis deformans) ontstaan uit een langdurige ontsteking of een infectie in het gewricht. Bepaalde ziekten die betrekking hebben op gewrichten, bijvoorbeeld reuma of artritis, kunnen het kraakbeen aantasten. Bij patiënten met dit soort ziekten ontstaat de artrose vaak op meerdere plaatsen in het lichaam tegelijk. Andere factoren die het ontstaan van artrose beïnvloeden zijn overgewicht of overbelasting (bijvoorbeeld door intensief sporten en zwaar werk).  Ook erfelijkheid speelt een rol bij het ontstaan van artrose, en dan vooral bij vrouwen.

Op welke locaties in de voet komt artrose regelmatig voor?

• Enkel artrose
  Als er gesproken wordt over enkel artrose wordt het gewricht tussen het scheenbeen en het sprongbeen bedoeld, ook wel het bovenste spronggewricht genoemd.
• Onderste spronggewricht artrose
  Het onderste spronggewricht bevindt zich tussen  het hielbeen en het sprongbeen.
• Artrose voetwortel
  Met de voetwortel worden de botjes aangeduid die direct voor de enkel gelegen zijn. In de gewrichten tussen het sprongbeen en de voetwortel evenals tussen hielbeen en voetwortel kan artrose ontstaan.
• Hallux rigidus
  Als er in het gewricht aan de basis van de grote teen sprake is van artrose dan wordt er gesproken over een hallux rigidus.

In welke levensfase komt artrose voor?

Artrose kan op elke leeftijd voorkomen als het een gevolg is van een ziekte, een andere aandoening, of eerder letsel. Artrose waarvan de oorzaak onbekend is komt vooral voor bij ouderen, omdat de kwaliteit van kraakbeen vermindert naarmate men ouder wordt.

Welke klachten en symptonen kan iemand hebben?

Artrose gaat vaak gepaard met pijn. Wanneer het kraakbeen versleten is (of zelfs helemaal verdwenen is) dan schuren de botten tegen elkaar. Dit kan hevige pijn veroorzaken. Hoe slechter de kwaliteit van het kraakbeen is, hoe meer pijn men kan ervaren. Ook wordt het gewricht in de voet steeds stijver, bewegen gaat hierdoor steeds moeizamer. De voet is vaak het stijfst in de ochtend en neemt in de loop van de dag iets af. Wanneer de artrose in een gevorderd stadium is dan is de pijn de gehele dag aanwezig, ’s ochtends en ’s avonds, bij beweging en bij stilstand. Tevens  is de pijn dan vaak ’s nachts aanwezig. Naast de pijn en de stijfheid die artrose met zich meebrengt zijn er nog andere symptomen:

• Schurend en knarsend geluid bij beweging: 
  Het kraakbeen in het gewricht van de voet zorgt ervoor dat de voet soepel kan bewegen. Wanneer dit kraakbeen verdwenen is, dan is een soepele beweging niet meer mogelijk. Bewegen gaat dan vaak gepaard met een schurend en knarsend geluid doordat de botten (met eventuele botaangroeiingen) langs elkaar  schuren.
• Zwelling: 
  Soms is er bij artrose tevens sprake van een ontsteking in de voet. Een ontsteking gaat vaak samen met een zwelling. De voet/enkel van de patiënt wordt dik en voelt warm aan.
• Instabiliteit:
  Doordat het kraakbeen afneemt kan de stand van de voet veranderen. Hierdoor kan bijvoorbeeld de wreef inzakken of kunnen de tenen anders komen te staan. Dit kan instabiliteit met zich meebrengen. Door deze instabiliteit kunnen patiënten zich erg onzeker gaan voelen, men kan angstig zijn om bijvoorbeeld de enkel makkelijk te verzwikken.

Hoe en door wie wordt de diagnose gesteld?

De orthopedisch chirurg kent de symptomen van artrose en zal door middel van lichamelijk onderzoek en een gesprek met de patiënt alle benodigde informatie verzamelen om een diagnose te kunnen stellen. De orthopedisch chirurg zal u vragen naar uw medische voorgeschiedenis en vragen naar de klachten die de patiënt heeft. Daarnaast zal hij letten op zichtbare, hoorbare en voelbare symptomen van artrose. Op basis van dit lichamelijke onderzoek kan vaak al een diagnose gesteld worden.

Welke onderzoeken worden gedaan?

Het maken van een röntgenfoto van de voet/enkel is een onderzoek dat vrijwel altijd wordt uitgevoerd. Hierop is de artrose, en de ernst ervan vaak goed zichtbaar. In sommige gevallen zal tevens een CT- of MRI-scan worden gemaakt. Als er sprake is van een ontsteking van een gewricht kan aanvullend een bloedonderzoek worden verricht om de aanwezigheid van bijvoorbeeld reuma of jicht uit te sluiten. 

Welke behandelingen zijn er?

Steunzool of aangepast (orthopedisch) schoeisel
De eerste stap in de behandeling van enkel-/ voetartrose is vrijwel altijd een combinatie van een corrigerende steunzool met een schoenaanpassing. Een schoenaanpassing immobiliseert en corrigeert de stand van de enkel en/of voet. Dit voorkomt overbelasting van bepaalde voetdelen en immobiliseert het gewricht waar zich de artrose bevindt. Over het algemeen zal dit verlichting van de klachten geven.

Medicatie
De behandeling met pijnstillers en/of ontstekingsremmende pijnstillers kan een aanvulling zijn om de pijn, zwelling, warmte en roodheid te controleren die gepaard kunnen gaan met artrose. De artrose zelf kan niet verholpen worden door middel van medicijnen.

Cortison-injectie
Bij een milde artrose waarbij zwelling van het gewrichtsslijmvlies pijnklachten geeft kan een cortison-injectie tijdelijke verlichting geven. Uw orthopedisch chirurg kan voorstellen een cortison-injectie te combineren met aangepast/speciaal schoeisel om de pijn te controleren tijdens het lopen. Zoals bij iedere injectie in een gewricht kunnen er complicaties optreden. Na een cortison-injectie bestaat een kleine kans dat er een infectie optreedt.

Operatie
Als de klachten niet verminderen door de niet-operatieve behandeling kan worden gekozen voor een operatie. Bij een beginnende slijtage van de enkel met een botuitsteeksel aan de voorzijde kan dit gedeelte van het gewricht middels een kijkoperatie schoongemaakt worden en het botuitsteeksel worden verwijderd. Indien er een vergevorderde slijtage is van de enkel of een van de gewrichten van de voet zal er voor een arthrodese (het vastzetten van het gewricht) gekozen worden.